10 Παράγραφοι Εναντίον 1 Σάπιου Μήλου (της Apple) – iΔουλεία στη Foxconn

από τους φίλους του gongchao (Μάρτιος 2013)

Deutsch | English | Español | Français | Italiano | Polski | Slovenčina | Slovenščina

1 | Πρόλογος

Η Foxconn είναι η µεγαλύτερη υπεργολαβική κατασκευάστρια εταιρεία ηλεκτρονικών στον κόσµο και παράγει για την Apple, τη Sony, τη Google, τη Microsoft, την Amazon και άλλα εµπορικά σήµατα στα µεγάλα της εργοστάσια στην Κίνα και σε άλλες χώρες. Οι εργάτες της Foxconn είναι οι iΔούλοι (iSlaves) που αντιµετωπίζουν άσχηµες εργασιακές συνθήκες ενώ κατασκευάζουν τα εργαλεία επικοινωνίας µας όπως τα iPhone, τα Kindles ή τα Playstation. Το 2010, µια σειρά από αυτοκτονίες εργατών συντάραξε τα εργοστάσια της Foxconn στην Κίνα και τράβηξε την προσοχή παγκοσµίως. Η πίεση που δέχτηκε λόγω της γενικής κατακραυγής έκανε τη Foxconn να υποσχεθεί ότι θα βελτιώσει τις συνθήκες και θα αυξήσει τους µισθούς, ωστόσο έκτοτε η κατάσταση δεν έχει καλυτερέψει: η Foxconn επιταχύνει τη µετεγκατάσταση των εργοστασίων της στην Κινέζικη ενδοχώρα, προσλαµβάνει σπουδαστές µαθητευόµενους ως ακόµα φθηνότερη εργατική δύναµη, συγκαλύπτει εργατικά ατυχήµατα για να γλυτώσει χρήµατα και εξακολουθεί να διατηρεί ένα καθεστώς µιλιταριστικής διοίκησης.¹

Ωστόσο, οι εργάτες της Foxconn απέχουν πολύ από το να αποτελούν τα σιωπηλά θύµατα της εκµετάλλευσης και της καταστολής της Foxconn. Πέρα από τις καθηµερινές µορφές αντίστασης ενάντια στο ρυθµό της αλυσίδας παραγωγής, οι εργάτες της Foxconn έχουν κάνει απεργίες αλλά και εξεγέρσεις.

2 | Άθλια παραγωγή

Οι υπεργολαβικές κατασκευάστριες εταιρείες προσφέρουν την παραγωγική τους ικανότητα σε εµπορικά σήµατα που δεν κατέχουν εργοστάσια, ένα σύστηµα που αναπτύχθηκε τις δεκαετίες του ’70 και ’80 όχι µόνο στα ηλεκτρονικά προϊόντα αλλά και στην κλωστοϋφαντουργία και στα παπούτσια. Πολλές από αυτές τις εταιρείες βρίσκονται σε ειδικές οικονοµικές ζώνες σε χώρες µε χαµηλά µεροκάµατα – στην Ασία, στη Λατινική Αµερική και την Ανατολική Ευρώπη.

Από τη δεκαετία του ’80 που η Foxconn ξεκίνησε ως µια µικρή υπεργολαβική εταιρεία εξελίχθηκε στον µεγαλύτερο κατασκευαστή παγκοσµίως µε πάνω από ένα εκατοµµύριο εργάτες µόνο στην Κίνα. Στα εργοστάσιά της των δεκάδων ή ακόµα και εκατοντάδων χιλιάδων εργατών σε βιοµηχανικά κέντρα σ’ όλη τη χώρα (π.χ. στο Shenzhen, Kunshan, Taiyuan, Hangzhou, Chengdu, Zhengzhou, Langfang), η Foxconn διαχειρίζεται σχεδόν το σύνολο των διαδικασιών στην ανάπτυξη και παραγωγή ηλεκτρονικών προϊόντων και οι εγκαταστάσεις της περιλαµβάνουν από κατασκευή low-tech εξαρτηµάτων ως high-tech συναρµολόγηση. Η Foxconn έχει «βελτιώσει» ένα παραγωγικό σύστηµα που θεωρείται υπόδειγµα για εταιρείες που κινούνται στην παγκόσµια αγορά και για αλυσίδες παραγωγής παγκοσµίως.

3 | Σκέτη εκµετάλλευση

Η λέξη iSlave µπορεί να µεταφραστεί ως «δουλεύω σαν σκλάβος»:² 2 Δουλεύεις σαν σκλάβος για το αφεντικό στην εποχή του διαδικτύου, όντας υπαγµένος στην καπιταλιστική εκµετάλλευση και σε ένα βίαιο εργοστασιακό καθεστώς. Οι εργασιακές συνθήκες στη Foxconn χαρακτηρίζονται από Ταιηλορικές µεθόδους παραγωγής στην αλυσίδα παραγωγής και στους πάγκους εργασίας, ένα σύστηµα εργασίας µε βάρδιες που περιλαµβάνει υποχρεωτικές και εν µέρει απλήρωτες υπερωρίες, αυστηρή και συχνά δεσποτική εποπτεία εν ώρα εργασίας, υψηλής έντασης και ταχύτητας εργασία και επικίνδυνες συνθήκες τόσο όσον αφορά σε επικίνδυνα µηχανήµατα όσο και σε τοξικά υλικά που συνεπάγονται εργατικά ατυχήµατα και αρρώστιες.³

Το αυταρχικό στυλ διοίκησης περιλαµβάνει αυστηρούς ελέγχους στη δουλειά, σκληρές τιµωρίες ακόµα και για ασήµαντα «πταίσµατα», σωµατικό έλεγχο από τους σεκιουριτάδες της εταιρείας και πολλά ακόµα. Οι ασφυκτικά γεµάτοι κοιτώνες όπου ζουν οι περισσότεροι εργάτες είναι η προέκταση του εργοστασίου και της αλυσίδας παραγωγής, µε φυλασσόµενες πύλες, υποχρεωτικό καθάρισµα του χώρου από τους ίδιους τους εργάτες και σκόπιµη κατανοµή εργατών από διαφορετικά τµήµατα και βάρδιες στον ίδιο κοιτώνα, πράγµα που οδηγεί σε αποµόνωση, έλλειψη ύπνου και συγκρούσεις µεταξύ των εργατών – µια πολιτική που εφαρµόζει η Foxconn για να διαιρεί τους εργάτες και να αποτρέπει τη συλλογική αντίσταση.

4 | Φθηνότερα κι από φθηνά

Οι περισσότεροι από τους εργάτες στη γραµµή παραγωγής είναι µετανάστες από 16 έως 25 χρονών και το 60% είναι άντρες.⁴ Βγάζουν περίπου 1300 µε 2300 γουάν το µήνα (συµπεριλαµβανοµένων και των υπερωριών, δηλαδή κάπου 160 µε 280 ευρώ). Το ποσό αυτό είναι παραπάνω από το νόµιµο κατώτατο µισθό της κάθε περιοχής αλλά παρόλα αυτά δεν επαρκεί για να εγκατασταθεί κανείς στις πόλεις, να κάνει οικογένεια ή να ζήσει µια ζωή όπως θα ήθελε.

Για να παρακάµψει τους εργατικούς νόµους, συµπεριλαµβανοµένου και του κανονισµού του κατώτατου µισθού, η Foxconn προσλαµβάνει κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες σπουδαστές από 16 ως 18 χρονών από τεχνικές σχολές, υποτίθεται ως µαθητευόµενους.⁵ Συχνά υποχρεώνονται από τη σχολή τους να δουλέψουν για τη Foxconn ως µέρος της επαγγελµατικής τους εκπαίδευσης, τυπικά δηλαδή κάνοντας µαθητεία για να αποκτήσουν επαγγελµατικές δεξιότητες, αλλά στην πραγµατικότητα δουλεύουν στην αλυσίδα παραγωγήςµαζί µε τους άλλους εργάτες ενώ παίρνουν χαµηλότερους µισθούς και απολύονται εύκολα χωρίς αποζηµίωση. Αυτοί οι σπουδαστές αποτελούν έναν ευέλικτο εφεδρικό στρατό εργατών και, εκτός από τη Foxconn, πολλές άλλες εταιρείες στην Κίνα αντλούν προσωπικό από αυτή τη δεξαµενή εργατικού δυναµικού.

5 | Εξέγερση και ταραχές

Η ιστορία του iSlave είναι µια ιστορία εκµετάλλευσης και καταστολής αλλά και καθηµερινής αντίστασης και αγώνα. Οι αγώνες γίνονται ενάντια στην καπιταλιστική προσταγή πάνω στους εργάτες και τον έλεγχο στην παραγωγή, ενάντια στην ένταση και την ταχύτητα της εργασίας (την παραγωγή ανταλλακτικής αξίας) καθώς και για την ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων (την παραγωγή αξίας χρήσης).

Οι εργάτες της Foxconn παραπονιούνται για πολλά προβλήµατα: τους χαµηλούς µισθούς, τον βάρβαρο ρυθµό των µηχανών, την έλλειψη νοήµατος και την ανία στη δουλειά, τις επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, τους δεσποτικούς προϊσταµένους και τους ασφυκτικά γεµάτους κοιτώνες. Παροµοιάζουν τη Foxconn µε φυλακή, το φαγητό στις καντίνες της µε χοιροτροφή και έχουν σιχαθεί την καθηµερινή εξάντληση στη διάρκεια της δουλειάς αλλά και µετά. Λένε µάλιστα: «Αν µείνεις πολύ στη Foxconn αποβλακώνεσαι!» ή «Η Foxconn µε έχει προδώσει, δεν θα τη λυπηθώ λοιπόν!»⁶

Εκτός του να την εγκαταλείπουν –η Foxconn έχει υψηλό ποσοστό απερχόµενων εργατών σε σχέση µε το συνολικό αριθµό– οι εργάτες χρησιµοποιούν συχνά καθηµερινές µορφές αντίστασης και σαµποτάζ ή κωλυσιεργούν (απεργίες ζήλου) και κάποιες φορές συµµετέχουν σε συλλογικούς αγώνες όπως απεργίες, π.χ. στα εργοστάσια στο Zhengzhou τον Οκτώβριο του 2012 και στο Fengcheng τον Ιανουάριο του 2013. Όπου τέτοιες µορφές αγώνα µπλοκαρίστηκαν από το µιλιταριστικό καθεστώς της Foxconn, ξέσπασαν ταραχές, όπως στο Chengdu τον Ιούνιο του 2012 και στο Taiyuan το Σεπτέµβριο του 2012.⁷

6 | Διορθώνοντας τα αδιόρθωτα

Σε πολλά βιοµηχανικά κέντρα στην Κίνα, ο αριθµός των αγώνων των µεταναστών εργατών έχει αυξηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 – φτάνοντας σε αποκορύφωµα µε το κύµα απεργιών στην αυτοκινητοβιοµηχανία το καλοκαίρι του 2010. Οι εταιρείες αναγκάστηκαν να δώσουν αυξήσεις. Σ’ αυτό συνέβαλε και το ότι το Κινέζικο Κοµµουνιστικό Κόµµα (ΚΚΚ) φοβάται µια αποσταθεροποίηση της κυριαρχίας του εξαιτίας εργατικών αναταραχών και γι’ αυτό αύξησε τους επίσηµους τοπικούς κατώτατους µισθούς κατά ετήσιο µέσο όρο 12,5 % από το 2006 ως το 2011, µε µια προβλεπόµενη επιπλέον ετήσια αύξηση κατά τουλάχιστον 13 % µέχρι το 2015.⁸

Μετά την πληµµυρίδα αυτοκτονιών στα Κινέζικα εργοστάσιά της το 2010, η Foxconn βρέθηκε στο στόχαστρο και αύξησε τους µισθούς (ενώ ταυτόχρονα έκοψε επιδόµατα και πληρωµή υπερωριών), αλλά επίσης επιτάχυνε τη µετεγκατάσταση µονάδων παραγωγής από τις νοτιοανατολικές παράκτιες περιοχές στην Κινέζικη ενδοχώρα όπου οι µισθοί είναι έως και 50% µικρότεροι. Μ’ αυτόν τον τρόπο, εκµεταλλεύτηκε τον ανταγωνισµό ανάµεσα στις περιφέρειες και τους δήµους για επενδύσεις και έλαβε κρατική οικονοµική βοήθεια. Την ίδια στιγµή, η Foxconn συνέχισε να επενδύει σε νέα µηχανήµατα και τεχνολογία όχι τόσο για ν’ αντικαταστήσει ανθρώπινη εργασία αλλά για να την αποειδικεύσει και να την απαξιώσει ακόµα περισσότερο υποτάσσοντάς την όλο και πιο πολύ στο ρυθµό της µηχανής. Ωστόσο, ούτε η µετεγκατάσταση των εργοστασίων ούτε η τεχνολογική αναδιάρθρωση διόρθωσαν τα αδιόρθωτα: µετά το 2010 οι περισσότεροι καταγεγραµµένοι αγώνες έλαβαν χώρα στα νέα εργοστάσια στην ύπαιθρο της ενδοχώρας.

7 | Τακτικές αντιπερισπασµού

Εδώ και χρόνια το ΚΚΚ προσπαθεί να εµποδίσει την ανάπτυξη εργατικών αγώνων όχι µόνο µε την αύξηση του κατώτατου µισθού και την καταστολή αλλά και µε το καναλιζάρισµα της προλεταριακής δυσανεξίας µέσα από όργανα διαµεσολάβησης, εργατικά δικαστήρια και µε την άµεση εµπλοκή του γραφείου εργασίας. Στο βαθµό όµως που αυτά τα µέτρα δεν απέτρεψαν επαναλαµβανόµενα κύµατα εργατικών αγώνων τα τελευταία χρόνια –δηλαδή το µεγάλο κύµα το καλοκαίρι του 2010– το ΚΚΚ πειραµατίζεται µε αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των συνδικάτων που ελέγχονται από το κράτος. Σε µερικές εταιρείες που πρόσφατα έγιναν αγώνες (όπως στο εργοστάσιο της Honda στο Foshan που το 2010 ξεκίνησαν απεργίες) καταργήθηκαν εν µέρει οι διορισµοί συνδικαλιστικών στελεχών από τα πάνω και επετράπησαν οι εκλογές αντιπροσώπων των εργατών.

Αρχές του 2013, η Foxconn ανακοίνωσε ότι θα διενεργούσε εκλογές συνδικαλιστικών αντιπροσώπων σε επιχειρησιακό επίπεδο µέχρι τον Ιούλιο οι οποίες θα επαναλαµβάνονται κάθε πέντε χρόνια. Το επίσηµο συνδικάτο του ΚΚΚ δραστηριοποιείται στη Foxconn από το 2006, κάτω από τον αυστηρό έλεγχο της εργοδοσίας. Μια «δηµοκρατική» νοµιµοποίηση των συνδικαλιστικών αντιπροσώπων σε επιχειρησιακό επίπεδο υποτίθεται ότι θα αντιστρέψει την εικόνα της Foxconn ως εργασιακού κάτεργου. Η Foxconn θέλει να υπονοµεύσει την ισχύ των εργατικών δικτύων που βρίσκονται πίσω από τις απεργίες και άλλες µορφές αντίστασης και είναι ανεξάρτητα από τα συνδικάτα. Μέσω της µεταρρύθµισης που επιχειρείται στα συνδικάτα η διοίκηση θα είναι καλύτερα ενηµερωµένη σχετικά µε ό,τι δυσαρεστεί τους εργάτες και έτσι θα µπορεί να παίρνει µέτρα έγκαιρα ώστε να προλαµβάνει τη συλλογική δράση.

8 | Όταν απλά η µπόχα βγαίνει στην επιφάνεια

Έχει γίνει µεγάλη και έντονη κριτική στη Foxconn για τη βάρβαρη εκµετάλλευση και τις σκληρές εργασιακές συνθήκες – πράγµα που ισχύει και για την Apple: η αµερικάνικη εταιρεία είναι µια αστραφτερή φίρµα που συµβολίζει µια παγκοσµιοποιηµένη καπιταλιστική κουλτούρα βασισµένη σε µια απάνθρωπη µορφή µισθωτής δουλείας – σε εργοστάσια προµηθευτών όπως η Foxconn, στα Apple stores και αλλού.

Η διεθνής καµπάνια ενάντια σ’ αυτές τις εταιρείες είχε ήδη αρχίσει πριν τις αυτοκτονίες το 2010 και έχει ως στόχο να εκθέσει την εταιρεία, να εντείνει τη δηµόσια πίεση και να οργανώσει µποϊκοτάζ στην αγορά των προϊόντων – µε την ελπίδα ότι όλα αυτά θα αναγκάσουν τη Foxconn να βελτιώσει τις συνθήκες.⁹ Είναι δύσκολο να πει κανείς ποια είναι η αποτελεσµατικότητα αυτής της καµπάνιας. Σίγουρα η Apple ενδιαφέρεται για την εικόνα της ώστε να διατηρήσει τις πωλήσεις της αλλά προς το παρόν τόσο η Apple όσο και η Foxconn δεν έχουν δώσει παρά ψεύτικες υποσχέσεις και δεν έχουν κάνει παρά διακοσµητικού τύπου αλλαγές. Τι περισσότερο θα µπορούσαµε να περιµένουµε; Η πραγµατική πίεση οφείλεται στο υψηλό ποσοστό απερχόµενων εργατών σε σχέση µε το συνολικό αριθµό σε συνδυασµό µε την έλλειψη εργατικών χεριών σε βιοµηχανικά κέντρα στην Κίνα και τους συχνούς εργατικούς αγώνες στα εργοστάσια της Foxconn.

Ωστόσο, το ζήτηµα µε τέτοιου είδους καµπάνιες αποκαλύψεων και µποϊκοτάζ εναντίον συγκεκριµένων εταιρειών δεν είναι η αποτελεσµατικότητά τους. Οι περισσότερες καµπάνιες αυτού του είδους είτε δηµιουργούν είτε επιδεινώνουν τα εξής προβλήµατα: 1) συχνά περιορίζονται σε µια κριτική της «υπερεκµετάλλευσης», των «κακών αφεντικών», των «µη δηµοκρατικών εταιρειών» ή των «union busters».¹⁰ Αυτό τις κάνει να έχουν αιτήµατα του τύπου: «κοινωνικά υπεύθυνη» διοίκηση, «δηµοκρατική» µεσολάβηση των συγκρούσεων µεταξύ κεφαλαίου και εργασίας ή ακόµα χειρότερα να ζητάνε την παρέµβαση του (αυταρχικού) κράτους για να κατοχυρώσει ή να αποκαταστήσει την «κοινωνική δικαιοσύνη»·2) οι καµπάνιες συχνά προωθούν (ανεξάρτητα) σωµατεία, συλλογικές διαπραγµατεύσεις ή άλλες µορφές διαπραγµάτευσης µεταξύ κεφαλαίου και εργατών και 3) οι καµπάνιες ζητάνε την υποστήριξη των αγώνων των εργατών από τα έξω, από τους «καταναλωτές» των «πλούσιων χωρών» προς τους «παραγωγούς» των «φτωχών χωρών» που παρουσιάζονται ως αδύναµοι (ή ως θύµατα).

9 | Όχι άλλη iΔουλεία

Παρά τις καλές της προθέσεις, µια τέτοια περιορισµένη (ιδεολογική) κριτική του καπιταλισµού οδηγεί σε αυταπάτες ότι µπορούν να γίνουν βαθιές αλλαγές µε µια ρεφορµιστική µεσολάβηση. Η ταξική πάλη δεν είναι ένα εκκρεµές που γέρνει είτε προς τους εργατικούς αγώνες είτε προς την καπιταλιστική αναδιάρθρωση εντός ενός µεταρρυθµισµένου καπιταλιστικού πλαισίου, η ταξική πάλη είναι το κίνηµα για το ξεπέρασµα του ίδιου του καπιταλισµού.

Επιπλέον, το αίτηµα για «ανεξάρτητα σωµατεία» πέφτει στο κενό γιατί οι εργάτες στη Foxconn θα βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους µόνο αν αποκτήσουν περισσότερη δύναµη όπως αυτή εκφράζεται µέσα από την άρνηση της εργασίας µε απεργίες ή άλλες µορφές αγώνα στα εργοστάσια της Foxconn. Ένα συνδικάτο είναι σε θέση να κάνει καλύτερες συµφωνίες στις συλλογικές διαπραγµατεύσεις µόνο στο βαθµό που οι εργάτες µπορούν να συνεχίσουν αυτού του είδους τη συλλογική δράση. Τέλος, είναι ολέθρια η διαστρέβλωση της έννοιας της ενοποίησης των αγώνων των προλετάριων σ’ όλο τον κόσµο µέσω της στήριξης των «αναξιοπαθούντων παραγωγών» από τους «καταναλωτές» γιατί βαθαίνει τις διαιρέσεις ανάµεσα στους εργάτες από διαφορετικά µέρη του κόσµου.

Σε καιρούς βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης µε νέα ταξικά κινήµατα παγκοσµίως που δείχνουν την ικανότητά τους να αυτοοργανώνονται, µόνο οι καµπάνιες που επιτίθενται σε όλες τις καπιταλιστικές δοµές εκµετάλλευσης έχουν νόηµα, αυτές που δεν επιδιώκουν την ταξική διαµεσολάβηση και που βασίζονται στην αµοιβαία αλληλεγγύη χωρίς να βλέπουν τους άλλους αφ’ υψηλού. Η αλληλεγγύη είναι δυνατή όταν (δυνητικά) εξεγερµένα και ενδυναµωµένα υποκείµενα βάζουν κοινούς στόχους και συνδέουν τους αγώνες τους. Στην περίπτωση της Foxconn αυτό σηµαίνει ότι βιοµηχανικοί εργάτες στα εργοστάσια της Foxconn στην Κίνα (ή στην Τσεχία και σε άλλες χώρες), εργάτες ορυχείων κολτανίου στο Κονγκό, πωλητές των καταστηµάτων της Apple και υπάλληλοι τηλεφωνικών κέντρων σ’ όλον τον κόσµο και άλλοι εργάτες θα παλέψουν ενάντια στη δική τους εκµετάλλευση αναγνωρίζοντας την εκµετάλλευση και τους αγώνες σε όλη την παραγωγική αλυσίδα.

10 | Επίλογος

Το πιο τροµακτικό σχετικά µε τη Foxconn δεν είναι οι ακρότητες και η αθλιότητα αλλά η ρουτινιάρικη και φαινοµενική κανονικότητα της εκµετάλλευσης και της ταπείνωσης. Ο όρος iΔούλος δεν προσδιορίζει µόνο αυτήν τη συγκεκριµένη µορφή µισθωτής δουλείας, αλλά την ίδια την εκµετάλλευση µέσω της µισθωτής εργασίας: την υποταγή σε ένα αυταρχικό παραγωγικό καθεστώς, την απόσπαση υπεραξίας µε ασφυκτικές εργασιακές διαδικασίες. Με άλλα λόγια, η χοντροκοµµένη µορφή εκµετάλλευσης της Foxconn δε βασίζεται στους νοσηρούς εγκεφάλους των καπιταλιστών της εταιρείας (αν και τέτοιοι είναι), αλλά στη λογική της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Η δεσποτική της διαχείριση είναι µια στρατηγική κυριαρχίας και στυψίµατος της εργατικής δύναµης, και ως τέτοια, µια αντίδραση ενάντια στην καθηµερινή αντίσταση των εργατών.

Ο καθηµερινός αυτός αγώνας των iΔούλων στρέφεται γύρω από το πόσο πολύ και σε τι τιµή η εργατική τους δύναµη υφίσταται εκµετάλλευση – ή ακόµα και γύρω από το κατά πόσο θα έπρεπε να κάνουν εξαντλητικές, µονότονες, επικίνδυνες δουλειές στο εργοστάσιο. Δεν είναι τα θύµατα και τα γρανάζια της µηχανής του κεφαλαίου –όπως φαίνονται από την σκοπιά του κεφαλαίου– αλλά µια δύναµη που συνεχώς διαταράσσει το καπιταλιστικό σχέδιο παραγωγής και αναπαραγωγής. Οι αγώνες των εργατών της Foxconn αντιπροσωπεύουν την ταξική σύγκρουση στο κινέζικο παγκόσµιο εργοστάσιο και, ως τέτοιοι, οι αγώνες τους αποτελούν κοµµάτι των εντεινόµενων παγκόσµιων ταξικών αγώνων σήµερα οι οποίοι αποτελούν την αιτία και το αποτέλεσµα ταυτόχρονα της κρίσης του ίδιου του καπιταλισµού. Αν η δύναµη των εργατών στα κινέζικα εργοστάσια της παγκόσµιας αγοράς µεγαλώσει σε βαθµό που να µπορεί να καταστρέψει τη σηµερινή παγκόσµια αλυσίδα της καπιταλιστικής συσσώρευσης, τότε όλα είναι δυνατά. Ας µην καθόµαστε απλά και µόνο να παρακολουθούµε, να περιµένουµε και να ελπίζουµε.

Μαρτυρία από το εργοστάσιο της Foxconn στο Chongqing, το 2011¹¹

«Η µηχανή είναι ο κύριος και αφέντης σου»
Yang, φοιτητής και εργάτης παραγωγής

Οι ποσοστώσεις παραγωγής και οι έλεγχοι ποιότητας πιέζουν τον εργάτη όσο και η χρήση λεκτικής βίας. Αυτό ήταν περισσότερο φανερό στις πρωινές συγκεντρώσεις. Πρώτα, φώναζαν όλα τα ονόµατα. Μετά ο υπεύθυνος στην αλυσίδα παραγωγής εξηγούσε τα καθήκοντα της ηµέρας και ανέφερε προβλήµατα όπως την έλλειψη καθαριότητας στο χώρο εργασίας, την ακαταστασία στους πάγκους εργασίας, τις συζητήσεις την ώρα της δουλειάς και την κακή ποιότητα της δουλειάς. Κάθε πρωί έπρεπε να ακούµε αυτές τις επιπλήξεις. (…)

Οι επόπτες καταπιέζουν τους εργάτες, οι µηχανές αφαιρούν το νόηµα και την αξία της ζωής. Η δουλειά δεν απαιτεί καµιά ικανότητα σκέψης. Κάθε µέρα επαναλαµβάνονται οι ίδιες απλές κινήσεις του σώµατος µε αποτέλεσµα οι εργάτες σταδιακά να χάνουν τα αισθήµατά τους και να γίνονται απαθείς. Δεν βρίσκονται πια στο παρόν µε τις σκέψεις τους. Συνειδητοποίησα πως στη διάρκεια της δουλειάς πάθαινα συχνά blackout. Έκανα µηχανικά όλες τις κινήσεις της δουλειάς και ξαφνικά µια φορά πετάχτηκα τροµαγµένος και δεν θυµόµουν αν είχα συναρµολογήσει το τελευταίο εξάρτηµα και αναγκάστηκα να ρωτήσω τον συνάδελφό µου. (…)

Οι µηχανές εµφανίζονται σαν παράξενα πλάσµατα που ρουφάνε τις πρώτες ύλες, τις χωνεύουν µέσα τους και τις ξερνάνε ως τελειωµένα προϊόντα. Η διαδικασία της αυτοµατοποιηµένης παραγωγής απλοποιεί τα καθήκοντα του εργάτη που πια δεν έχει καµιά σηµαντική λειτουργία στην παραγωγή. Περισσότερο υπηρετεί τις µηχανές. Έχουµε χάσει την αξία µας ως ανθρώπινα όντα και γίναµε προέκταση των µηχανών, το συµπλήρωµά τους, ή ο υπηρέτης τους κιόλας. Συχνά σκεφτόµουν ότι η µηχανή είναι ο κύριος και αφέντης µου που έπρεπε σαν δούλος να του χτενίσω τα µαλλιά. Δεν µπορούσα να τα χτενίσω πολύ γρήγορα ούτε πολύ αργά αλλά µε τάξη και επιµέλεια, χωρίς να σπάσουν τρίχες και χωρίς να πέσει κάτω η χτένα. Αν δεν το έκανα σωστά, θα µε κατηγορούσαν. (…)

Μια µέρα µια εργάτρια µου είπε ότι τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς δεν πληρώθηκαν οι υπερωρίες και έτσι οι εργάτες σταµάτησαν να δουλεύουν. (…) Κάποιοι είχαν πάρει την πρωτοβουλία και αρνήθηκαν να δουλέψουν υπερωρίες εκείνη τη µέρα. Οι άλλοι εργάτες στην αίθουσα αµέσως τους ακολούθησαν και στο τέλος της κανονικής βάρδιας πολλοί εργάτες δεν έκαναν υπερωρίες και έφυγαν από την αίθουσα. Κάποιοι από αυτούς που είχαν πάρει τότε αυτήν την πρωτοβουλία έφυγαν αργότερα από την εταιρεία ή µετατέθηκαν σε άλλο τµήµα.

Μέσα στο εργοστάσιο µπορούσε κανείς να δει συχνά πως οι εργάτες έψαχναν ευκαιρίες για λούφα. Μια µέρα µε πλησίασε ο συνάδελφος Ming. Είµαστε καλοί φίλοι αλλά αναρωτιόµουν γιατί δεν είχε τίποτα να κάνει την ώρα της δουλειάς. «Η µηχανή µου χάλασε», µου είπε. «Υπέροχα», του απάντησα. Έµεινε λίγο και µου ψιθύρισε: «Κατέστρεψα επίτηδες τη µηχανή. Απλά χρησιµοποίησα το κουµπί έκτακτης ανάγκης και η µηχανή σταµάτησε. Γύρισα τον διακόπτη λειτουργίας στην αρχική του θέση κι έτσι κανείς δεν ξέρει τι έγινε.» Ένας άλλος εργάτης µου είπε ότι όταν έχει πολλή δουλειά ή θέλει λίγο την ησυχία του χαλάει τα τυποποιηµένα εξαρτήµατα και έτσι χρειάζεται να τα ξαναφτιάξει. Μ’ αυτόν τον τρόπο µειώνει τη δεδοµένη ποσόστωση της παραγωγής και κάνει πιο αργό το ρυθµό της δουλειάς. Μου είπε µάλιστα ότι ο συνάδελφός του στη νυχτερινή βάρδια ξεφορτώθηκε δύο κούτες τυποποιηµένων εξαρτηµάτων.

Φυσικά, υπάρχει µια απλή και άµεση µορφή αντίστασης, απλά το να φύγεις. Μια φορά στο τέλος της βάρδιας πήρα ένα SMS από έναν εργάτη: «Τα παράτησα! Δεν έγινε τίποτα, απλώς δεν αντέχω να περάσω το νυχτερινό µαρτύριο ξανά.» Είχε δουλέψει για τη Foxconn µόνο 35 µέρες.

Υποσημείωσεις

1 Αυτά είναι τα συµπεράσµατα µιας έρευνας για τη Foxconn που καταγράφηκαν στο βιβλίο, Wo Zai Fushikang (Εγώ στη Foxconn), των Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua, Shen Yuan (2012), Πεκίνο. Το βιβλίο εκδόθηκε στα γερµανικά τον Μάρτη του 2013: iSlaves – Ausbeutung und Widerstand in Chinas Foxconn-Fabriken (Εκµετάλλευση και αντίσταση στα εργοστάσια της Foxconn στην Κίνα), δες http://www.gongchao.org/de/islaves-buch.

2 Η αγγλική λέξη ‘slave’ προέρχεται από την παλιά γαλλική ‘sclave’ που προέρχεται από τη µεσαιωνική Λατινική ‘sclavus’ που προέρχεται από τη βυζαντινή ελληνική λέξη σκλάβος. Η λέξη σκλάβος, µε τη σειρά της, προέρχεται από το εθνωνύµιο Σλάβος, γιατί σε κάποιους πολέµους στον πρώιµο Μεσαίωνα είχαν αιχµαλωτιστεί και σκλαβωθεί πολλοί Σλάβοι (βλ http://en.wikipedia.org/wiki/Slave)· το ‘i’ στο iPhone ή στο iPad συµβολίζει το ‘internet’, αλλά και το ‘individual’ και το αγγλικό ‘I’ (εγώ), δες: http://www.quora.com/History-of-Apple-Inc/How-did-Apple-choose-the-i-naming-convention-iMac-iPod

3 Για περισσότερες πληροφορίες, δες στο βιβλίο για τη Foxconn (βλ. σηµ. 1) καθώς και στο: http://www.gongchao.org/en/islaves-struggles. Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη µε έναν πρώην εργάτη της Foxconn όπου περιγράφει τις εργασιακές συνθήκες υπάρχει στον ακόλουθο σύνδεσµο: http://www.youtube.com/watch?v=lhf0tgtXd8c&feature=youtu.be

4 Αυτό άλλαξε την περασµένη δεκαετία. Πριν η συντριπτική πλειοψηφία των εργατών ήταν γυναίκες αλλά λόγω της έλλειψης εργατικών χεριών στα βιοµηχανικά κέντρα, ειδικά στην περιοχή Pearl River Delta, η Foxconn άρχισε να προσλαµβάνει περισσότερους άντρες εργάτες.

5 Οι µαθητευόµενοι αποτελούσαν το 15% της συνολικής εργατικής δύναµης της Foxconn το 2010: Pun Ngai/Chan, Jenny: The Spatial Politics of Labor in China: Life, Labor, and a New Generation of Migrant Workers. The South Atlantic Quarterly 112:1, Χειµώνας 2013.

6 Δες τις ιστορίες των εργατών στο βιβλίο των Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua, Shen Yuan (2012), που αναφέρεται στη σηµείωση 1.

7 Για µια (µη ολοκληρωµένη) απαρίθµηση των απεργιών και εξεγέρσεων στα εργοστάσια της Foxconn, δες τον πίνακα στο http://www.gongchao.org/en/Texts/2013/list-of-labor-unrest-at-foxconn

8 Δες http://www.reuters.com/article/2012/02/08/us-china-economy-jobs-idUSTRE8170DY20120208; σύµφωνα µε άλλα στοιχεία, «οι πραγµατικοί µισθοί σε δολάρια του 2005 έχουν αυξηθεί κατά 350% τα τελευταία 11 χρόνια» στην Κίνα: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/7412b714-6fc3-11e2-8785-00144feab49a.html#axzz2LeN0U055

9 Για αυτές τις καµπάνιες, δες για παράδειγµα τα σάιτ Good Electronics http://goodelectronics.org/ και Make IT Fair http://makeitfair.org.

10 (σ.τ.µ.) Union busters αποκαλούνται οι επαγγελµατίες σύµβουλοι ή δικηγόροι, οι οποίοι ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν µια νοµική κοινοπραξία ή µια συµβουλευτική εταιρεία. Αυτοδιαφηµίζονται για την ικανότητά τους στη δόλια χρήση της εργατικής νοµοθεσίας και ειδικεύονται στην παροχή συµβουλών στους εργοδότες µε στόχο τη µαταίωση προσπαθειών συνδικαλιστικής οργάνωσης ή τη στέρηση της πιστοποίησης των συνδικάτων (decertification). Οι union busters συνήθως αυτοπροσδιορίζονται ως
«εταιρείες αποφυγής συνδικάτων», «σύµβουλοι διοίκησης» ή «σύµβουλοι εργατικών ζητηµάτων». Προσφέρουν νοµικές υπηρεσίες, συµβουλές, εκπαιδευτικά σεµινάρια και υλικό στη διοίκηση και τους επόπτες, καθώς και µια ποικιλία στοχευµένου προπαγανδιστικού υλικού εναντίον των συνδικάτων στους εργαζοµένους (από βίντεο, αφίσες, φυλλάδια, διαφηµιστικά φυλλάδια µέχρι δώρα). Με τις εκλεπτυσµένες συµβουλές τους, την κατάρτιση που παρέχουν και το υλικό τους βοηθούν τον εργοδότη να σπείρει διχόνοια µεταξύ των εργαζοµένων στη διάρκεια µιας συνδικαλιστικής οργανωτικής
εκστρατείας και να παραπληροφορήσει τους εργαζόµενους σχετικά µε το συνδικάτο πριν αυτοί ψηφίσουν στις εκλογές των συνδικαλιστικών εκπροσώπων τους. Επιπλέον, οι union busters παρέχουν συµβουλές στη διοίκηση για το πώς να καθυστερήσει ή να παρατείνει τη διαδικασία των διαπραγµατεύσεων σχεδόν επ’ αόριστον σε σηµείο αφόρητης πλήξης.

11 Απόσπασµα από το βιβλίο των Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua, Shen Yuan (2012) που αναφέρεται στη σηµείωση 1.